Szczepienia pacjentów z POChP

Do 10 stycznia 2022 roku, a więc w niecałe dwa lata od ogłoszenia pandemii, ponad 100 tysięcy osób zmarło w trakcie zakażenia SARS CoV 2 w Polsce [1]; szacuje się, że w tym samym okresie blisko drugie tyle (ok. 90 tysięcy) zginęło przedwcześnie, a wśród powodów wymienia się zarówno powikłania po przebytym COVID 19, jak i liczne ograniczenia w dostępie do opieki zdrowotnej [2]. Wiadomo na pewno, że wszyscy chorzy z wcześniejszym uszkodzeniem układu oddechowego (do których zaliczyć należy chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc – POChP) są bardziej narażeni na śmierć i kalectwo z powodu COVID 19 [3]. Najważniejszym powodem tego stanu rzeczy są ograniczone rezerwy płuc. Oznacza to, że pacjent posiada znacznie mniejszą ich powierzchnię do oddychania, w tym pobierania tlenu z powietrza, i w konsekwencji mniej jest w stanie wytrzymać, gdy w klatce piersiowej stopniowo rozlewa się koronawirusowe zapalenie płuc.

Choroby obturacyjne płuc, do których zalicza się POChP oraz astmę oskrzelową, mogą dotyczyć nawet 9% Polaków [4]; większość z nich nie zdaje sobie z tego nawet sprawy. Według badań ponad 10% wszystkich zgłaszających się do lekarza pacjentów skarży się na objawy ze strony oskrzeli, w tym kaszel z przewlekłym odkrztuszaniem [5]; w wielu przypadkach choroba pozostaje z różnych względów nierozpoznana. Z drugiej strony, lekarz mający pod opieką chorego ze zdiagnozowanym POChP podejmuje zróżnicowane działania terapeutyczne. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje konieczność zapobiegania tak zwanym zaostrzeniom; to znaczy stanom przebiegającym z nasileniem duszności i skurczem oskrzeli – wymagającym zwykle interwencji lekarskiej. Sytuacja ta często skutkuje również pobytem w szpitalu i trwałym pogorszeniem funkcjonowania pacjenta. Powagę problemu dobrze obrazuje fakt, iż co roku wskutek ciężkiego zaostrzenia POChP umiera nawet co 4 chory [6].

Ponieważ większość zaostrzeń POChP jest wywoływana przez czynniki infekcyjne, w tym bakterie oraz wirusy [7], wytwarzanie odporności wobec nich jest kluczowe w zapobieganiu zaostrzeniom. Współcześnie najlepszą i najbardziej skuteczną metodą uzyskiwania odporności są szczepienia ochronne; konieczność zachęcania pacjentów do ich wykonywania jest podkreślana na każdym kroku w zaleceniach dla lekarzy opiekujących się chorymi na POChP [8]. Szczepienia ochronne to jedna z największych i niedocenianych zdobyczy medycyny; stały się jej nieodłączną częścią wraz z rozwojem wiedzy o poszczególnych zarazkach i metodach ich przenoszenia. Od 1796 roku, gdy Edward Jenner pierwszy raz zaszczepił przeciwko ospie ośmioletniego chłopca, przebieg ospy prawdziwej stał się łagodny, a z biegiem czasu (1980r.) choroba przestała istnieć; wirus jest od tamtej pory obecny jedynie w laboratoriach [9]. Wraz z zastosowaniem kolejnych szczepionek przestaliśmy jako ludzkość masowo umierać między innymi na wściekliźnę, odrę, gruźlicę, dur brzuszny czy polio [10]. Przebieg wielu chorób zakaźnych stał się łagodny, np. krztuśca, a do przykrych powikłań, takich jak bezpłodność u chłopców po przebytej śwince, dochodzi skrajnie rzadko – przykłady można wymieniać długo. Efekt ochronny szczepień widać doskonale na współczesnych danych ze 120 krajów; oszacowano bowiem, że szczepienia przeciwko pneumokokom w latach 2000-2015 zapobiegły śmierci ponad dwustu pięćdziesięciu tysięcy (250 000) dzieci w wieku poniżej pięciu lat [11].

Dotychczas szczepienia ochronne to jedna z najlepiej przebadanych metod stosowanych w medycynie na przestrzeni ponad 200 lat; bardzo skuteczna w zapobieganiu zaostrzeniom chorób płuc i ograniczaniu zniszczeń układu oddechowego spowodowanych infekcjami. Bez cienia wątpliwości chorzy na POChP powinni być przy każdej okazji zachęcani do szczepienia przeciwko grypie, SARS CoV 2, pneumokokom oraz krztuścowi [8]. Wątpliwości wielu obawiających się szczepień przeciwko SARS CoV 2 budzi fakt, że zaszczepieni i tak chorują na COVID 19; jest to prawda, choć dzieje się to nawet pięciokrotnie rzadziej. Bez dwóch zdań jednakże zaszczepieni praktycznie nie umierają na COVID 19 – to aż 90-94% mniej [12]. Oznacza to przeciętnie, że spośród grupy pięciuset (500) Polaków zamiast dziesięciu osób umiera jedna. Pełny cykl szczepień chroni również istotnie przed nieplanowaną wizytą u lekarza i pobytem w szpitalu; efekt natomiast w równej mierze dotyczy osób z chorobami układu oddechowego takimi jak POChP [13]. Sceptycy podnoszą często fakt, że szczepionki powinny zostać dopuszczone do użytku dopiero po 2 latach badań klinicznych i obserwacji. Nie biorą jednak pod uwagę, że technologia, dzięki której zostały wyprodukowane istnieje od lat (była stosowana do opracowania szczepionki na wirus Ebola), a ramy czasowe badań klinicznych to ogólne zasady niedostosowane do czasów pandemii, która nie zatrzyma się bez aktywnego udziału naukowców i społeczeństw. Według danych światowych z lutego 2022r. ponad 50% wszystkich ludzi na świecie (ponad 4 miliardy) zostało zaszczepionych przeciwko SARS CoV 2 pełnym schematem szczepienia [14]. Program szczepień przeciwko COVID jest najściślej monitorowanym w historii; szczególnie w Stanach Zjednoczonych, gdzie społeczeństwo jest skrajnie wyczulone na dochodzenie swoich praw i odszkodowań w przypadku jakichkolwiek komplikacji poszczepiennych. Prowadzono liczne niezależne badania nad bezpieczeństwem; w niektórych okazywało się nawet, że osoby zaszczepione umierały rzadziej na inne choroby niż COVID 19 [15].

Należy wspomnieć również o dawce przypominającej dostępnej od jesieni 2021r., która budzi wiele kontrowersji. Układ odpornościowy, tak jak inne składowe organizmu, słabnie z wiekiem. Prawdopodobnie z tego powodu ochrona zapewniania przez dawkę przypominającą (ang. booster dose) jest największa wśród pacjentów powyżej 50 roku życia – a w tej właśnie grupie wiekowej znajduje się większość pacjentów z POChP. Powinniśmy zdać sobie sprawę, że znane od wielu lat schematy szczepień przeciwko chorobom zakaźnym, np. wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) czy tężcowi, przewidują 3 dawki rozłożone w ciągu przynajmniej 6 miesięcy [17] Nie dziwi więc konieczność przypomnienia w przypadku wirusa SARS CoV 2.

W przypadku choroby tak powszechnej jak COVID 19, obecnej w prawie każdym już domu, chciałbym pokazać również dodatkowy aspekt. Mianowicie z perspektywy społeczeństwa osoby chorujące na COVID 19 zajmują cenny czas personelu i zapełniają łóżka szpitalne; te same osoby w przypadku zaszczepienia w znakomitej większości chorowałyby łagodnie pozostając w izolacji domowej. W przedstawionej sytuacji z opieki nie mogą korzystać osoby przewlekle chore na serce, nowotwory oraz rozmaite niecierpiące zwłoki dolegliwości. Gdy już dostaną się do szpitala, ich bliskich obowiązuje zakaz odwiedzin – z obawy przed zawleczeniem wirusa. Nikt nie chce funkcjonować w takich okolicznościach, jednak pod względem odsetka osób zaszczepionych jesteśmy daleko za Europą czy krajami Bliskiego Wschodu i jako ogół obywateli to my sami za obecny stan rzeczy odpowiadamy.